Baklavanın Tarihi Nasıldır? Baklava Türklere mi Ait? | 2024

Baklavanın tarihi Türklerin gastronomisinde önemli bir yere sahip. Sonuçta bir ulusun damağında yer etmiş, yüzyıllardır 7’den 70’e herkes tarafından sevilerek tüketiliyor. Kökenini bilmek, bu tatlıya olan bağı ve sevgiyi daha da güçlendiriyor. Son yıllarda özellikle bu şerbetli tatlıyı sahiplenmek isteyen birçok medeniyet oldu. Ülkemiz bu konuda büyük mücadeleler verdi. Ve bu mücadele lehimize 2013 yılında sonuçlandı.

Tatlı krizlerimizde, özel günlerde, sevdiklerimize hediye vermede ve çok daha fazlasında sıklıkla baklavalara yönelmekteyiz. Tatlı yiyelim tatlı konuşalım derken de bu şerbetli lezzetin gücünden yararlanırız. Peki ama bu lezzet şöleni yaşatan gıdayı ne kadar iyi tanıyoruz? Evet, günümüzde çok fazla çeşidi var ve genel olarak tarif açısında biliniyor. Ama çoğu birey baklavanın tarihi hakkında pek az bilgiye sahip. Osmanlını mutfağında da vazgeçilmez olan bu tatlıyı sizler için araştırdık ve bilinmeyen yönleriyle detaylandırdık. Keyifli okumalar dileriz.

Baklavanın Tarihini Öğrenin

Osmanlı döneminden günümüze kadar baklavalar popülerliğinden hiçbir şey kaybetmedi. Aksine, her geçen gün ona olan ilgi git gide büyüdü. Sadece ülkemizde değil, dünyanın birçok köşesinde baklava en çok tüketilen tatlılar arasında yer alıyor. Peki ama baklavanın tarihi arenasında ne gibi bir süreç yaşandı? Türk kültürüne damga vuran bu nadide lezzeti gerçekten de özel kılan şey ne? İşte detaylar…

Öncelikle kelime kökenine değinmekte fayda var. Eski Türkçede bu tatlı ‘Baklağu’ olarak ifade ediliyordu. Kimi kaynaklarda ‘baklağı’ olarak da geçtiği görülmektedir. Diğer yandan hamurun açılmasında kullanılan oklavaya da ‘oklağa’ deniyordu. Aslında tarihi kaynaklara bakıldığında Türk kökenindeki bu kelimelerin olması bile baklavanın bizim kültürümüze ait olduğunun bir göstergesidir.

Baklavanın ortaya çıkması hakkında günümüzde çok sayıda senaryo var. Bu senaryoların çoğu bizim kökenimize dokunsa da bazı ülkeler tatlıyı kendi sicillerine kaydetmek için mücadele etmektedir. Tarihte Türklerin göçebe bir yaşam sürdüğü bilinmektedir. Bu süreçte çok sayıda yufka ile yemek kültürü oluşturmuşlardı. Bu süreçte edinilen yemek kültürü, aslında baklavanın da doğuşuna ortam hazırladı dersek yanlış söylemiş olmayız. Zamanla katmerli hamur işleri ortaya çıktı. Bunlar günümüzdeki baklavaya çok benzer özellikler taşıyordu.

Baklavanın tarihi incelendiğinde Osman dönemi sırasında dünyadaki çok farklı coğrafyalara yayıldığı görülmektedir. Zira Osmanlı Devleti yayılmacı bir politikaya sahipti. Fethettiği her ülkeye haliyle kendi kültüründeki yemekleri ve tatlıları da götürüyordu. Haliyle o yıllarda tatlının hazırlanmasında ve içerisine katılan malzemelerde çok sayıda değişiklik oldu. Günümüzde dünya genelinde üretilen birçok tatlılının temelini Türk baklavasının attığını da rahatlıkla söyleyebiliriz.

Baklavanın tarih serüvenini anlamak için Osmanlı dönemine odaklanmakta fayda var. Zira gerek saraya mutfak kültüründe gerekse de halkın sofralarında önemli bir yere sahipti. Tıpkı günümüzde olduğu gibi. Yazının devamında baklavanın Osmanlı Devleti dönemini ele alacağız.

Baklavanın Osmanlı Tarihindeki Yeri

Osmanlı döneminde mutfaklarda sürekli olarak defter kayıtları tutuluyordu. Bu kayıtlarda icat edilen yemeklerden padişahlara özel olarak hazırlanan lezzetlere kadar her türlü bilgi yer alıyordu. İşte yapılan araştırmalara göre ilk deva baklavanın adını 1473 senesinde Topkapı Sarayı mutfak defterinde görürüz. O yıl Şaban ayında ilk defa Fatih Sultan Mehmet Hana sunulduğu bilinmektedir. Bu resmi kayıtlara göre dünyada ilk defa bu tatlıyı bizim kültürümüzde üretilmiştir.

Baklava Osmanlı tarihi ikinci kez karşımıza 17. Yüzyılda çıkıyor. Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sine göre bu tatlını Bitlis’te bir beyin konağında adı geçiyor. Çelebi, bu konakta tattığı bir tatlı için ‘baklava’ terimini kullanıyor. Bu da bu özel tatlının bize ait olduğunu bir kez daha göstermektedir.

Baklavanın tarihi Osmanlı’da sadece bunlar ile sınırlı değil. 3. Ahmed dönemindeki usta şair Seyyid Vehbi de baklavaya değinmiştir. Suname isimli eserinde yazanlara göre padişah çocuklarının sünnet töreninde tüm katılımcılara baklava ikramında bulunmuştur. Daha buna benzer onlarca Osmanlı kayıtlarından bahsetmek mümkün. Özellikle de saray eşrafı için vazgeçilmezin ötesinde bir öneme sahipmiş. Zamanla da halka kadar inmiş ve günümüzde artık hemen her sofrada kendine yer bulmaya devam ediyor.

Türk kültüründe baklavanın önemini daha iyi anlatmak için baklava ustalarının seçimine değinebiliriz. Sarayda çalışacak aşçılar alınmadan önce birtakım mülakatlara alınıyordu. Aralarındaki en tecrübeli ustayı bulmak için ilk önce baklava ve pilav yapım testleri uygulanıyordu. Bu testleri başarıyla geçenler saray mutfağında yer almaya hak kazanıyordu. Görüleceği üzere kültürümüzde bu denli özel bir yere sahip.

Son olarak Baklavanın tarihi hakkında önemli bir detay olarak da Melceü’t-Tabbahi kitabını gösterebiliriz. Bu kitap Osmanlıda basılan ilk yemek kitabıdır. Kitap içerisinde baklavanın birçok farklı çeşidi bulunuyor. Kaymak baklavası, adi baklava ve pirinç baklava bunlardan bazıları.

Baklavayı İlk Kim Yaptı?

Dünya genelinde büyük bir beğeniye ulaşan ve tatlı sektöründe çok büyük bir hacme sahip olan baklava, uzun yıllar ülkeler tarafından paylaşılamamıştı. Fakat bu çekişmeye son noktayı AB komisyonu koydu. 8 Ağustos 2013 tarihli AB raporuna göre baklava Türk mutfağına ait bir tatlı ilan değildi. Böylelikle Araplar ve İtalyanların öne sürdükleri tarihi kaynaklar aslını yitirdi. Peki ama baklavayı ilk olarak kim yaptı? İlk olarak kimin yaptığı bilinmese de tarihi kaynaklarda izi sürüldüğünde ilk kez hangi milletin yaptığı net olarak görülmektedir. Ve o milletin adı Türklerdir…

Baklavanın tarihi çok net olsa da yıllarca bazı ülkeler sahiplenmek için suyu bulandırdı dersek hatalı bir söylemde bulunmuş olmayız. Neyse ki bu tartışma 2013 yılında AB komisyonu raporuyla son buldu. Günümüzde baklava %100 olarak Türklere ait kabul ediliyor. Anavatanı ise Gaziantep diyebiliriz. İlk defa yapıldığı yer ise Osmanlı’da Fatih Sultan Mehmet dönemine tekabül ediyor. 1473 senesindeki bir mutfak defteri kayıtlarında ilk defa baklava isminin geçtiği görülmektedir. Baklavayı ilk olarak kim yaptı? diye merak edenler için vereceğimiz yanıt, Fatih Sultan Mehmet’in saraydaki aşçılarıdır.

Baklava Ne Zaman Bulundu?

Türk tarihçilerine göre Fatih Sultan Mehmet döneminde ortaya çıkan baklavalar, yabancı tarihçiler tarafından da desteklenmektedir. Dünyaca ünlü araştırmacı Charles Perry’e göre de tarih arenasındaki kayıtlarda baklava kelimesi ilk kez 1473 senesinde geçiyor. Yıl olarak bu seneyi kabul edebiliriz. Köken olarak çok daha eskilere, Orta Asya’daki göçebe Türk toplumlarına dayandığı iddia edilse de resmi tarih 1473’tür.

Baklava Türk Tatlısı mı?

En çok merak edilenlerden birisi de baklava tatlısının Türklere mi yoksa Arap, Yunan ya da İtalyan ırklarına mı ait olduğudur. Uzun yıllar bu tartışmalar sürdü. Ama günümüzde resmi olarak Türk tatlısı olduğu ortaya çıktı. AB komisyonu tarafından da bu sonuç neticelendirildi. Bugün dünyanın neresinde baklava yerseniz yiyin, patentinin Türk milletine ait olduğunu unutmayın. Bizler için gerçek anlamda övünülecek bir lezzete sahip olduğumuzu gönül rahatlığıyla söyleyebiliriz.

 

İlginizi çekebilir: İzmir’de Dövme Sildirme Yapan Yerler ve Fiyat Bilgisi | 2024